Rusya ve Türkiye - Ruşen Çakır ile söyleşi

Suriye'de yaşanan olaylar sonrasında Rusya-Türkiye arasında yaşanan kriz ve olası ekonomik etkileri üzerine değerli gazeteci Ruşen Çakır ile Medyascope'da bir söyleşi yaptık.

http://medyascope.tv/2015/12/08/turkiye-rusya-krizinde-kim-kazanir-kim-kaybeder-umit-kumcuoglu-ile-konustuk/

Russia and Turkey in Syria: How did we get here, and what next?

What is going on in Syria between Russia and Turkey? Let’s appraise the situation in a brutally honest fashion.

First, Russia. Russia is indeed a world power, but it is not a modern state. Despite revolutions large and small, the Russian state still resembles Jenghiz Khan’s Eurasian empire: an institution whose sole aim is to project power and perpetuate itself. The Russian state is not really for the people or by the people: the well being of its citizens does not appear to be a big concern to the rulers. How does such a state survive? The Russian people are stoic, and they (perhaps for good reason) fear the rest of the world even more than they fear their own government. Putin is a natural leader for this kind of state.

Next, Turkey. Turkey has come a long way in developing into a mid sized economic power since hitting the bottom a century ago, but it has not been able to resolve its identity crisis. Is it going to be a secular and Muslim member of a secular and mostly Christian Europe, or is it going to remain part of the non-secular, Muslim Middle East? EU refusal to admit Turkey as an equal member did not make things easy. Several non-Turkish ethnicities which had migrated to Turkey from the Balkans, Caucasus and beyond were successfully integrated in the Anatolian Turkish “melting pot”, but the Kurds still stand out. Erdoğan has the strong backing of the relatively religious and insular Turkish “centre”, but he is rejected by the secular Turks as well as the Kurds.

It looked like a democratic compromise was within reach during the first term of the ruling AKP in 2002-2007, with the EU accession process in the background. During the second AKP term in 2007-2011, Erdoğan took on the military establishment and won. During the third AKP term in 2011-2015, he unveiled a vision to be a regional leader, uniting the Sunni Muslim parts of the Middle East behind a neo-Ottoman and less secular Turkey. He failed. It turned out that AKP and the broader pan-Islamist political movement in Turkey did not have the capability to execute such a grandiose strategy.

When the Arab spring started, Turkey stood behind mainstream pan-Islamist opposition such as the Muslim Brotherhood. In Syria, Assad decided to hang on to power at whatever cost, seeing the fate of Mubarak in Egypt. Erdoğan decided to help remove Assad without direct  Turkish military intervention but backing all Sunni Islamist opposition.

Russia initially stayed out of Syria, because the risk/return profile looked unattractive. Challenging Turkey in its backyard far away from Russia just was not worth it. However, it the all-against-all civil war in Syria, only the most violent elements were left standing: Assad’s army, local and international jihadists and PKK-backed Syrian Kurds. It turned out that Erdoğan’s mainstram Islamist proxies could win elections but could not fight wars. The Sunni Arab rebellion was taken over by jihadists of all sorts.

The Turkish government tested whether it could control the jihadists but soon discovered that it could not. ISIS, the most antagonistic group to the AKP government among the Sunni Muslim rebels, became the leading anti-Assad force. Turkey refused to help the Kurds in Syria and consolidated all non-ISIS and non-Kurdish elements in enclave son the Syrian side of the border.

Turkey’s failure in Syria gave Russia an opening. After annexing Crimea without any resistance from the Ukrainian government and carving out a separatist zone in the east of Ukraine, Russia embarked on a more distant adventure in Syria. Taking advantage of the western hostility to ISIS, Russia decided to prop up the Assad regime and reposition it as an alternative to ISIS.

It is not yet clear why Russia chose Syria to make such an aggressive move. Was it because it was the easiest place for a show of force? Or was there a bigger motive in the background? There is speculation the real Russian aim in Syria was getting Saudi Arabia’s attention. Russia is hurt by the low oil prices caused by the Saudi supply policy. Russia does not have much leverage with Saudi Arabia elsewhere, so Putin might have been planning to reach a broader deal with Saudi Arabia including a Syria settlement and an oil supply policy settlement. 

Whatever its motives, Russia was as aggressive as Turkey was passive in Syria. Being invited by the official government of Syria, Russian combat aircraft started flying freely in Syria. As the Russian plan was to reposition Assad as the only alternative to ISIS, Russia sought to destroy the non-ISIS, non-Kurdish opposition forces backed by Turkey first.

With such an aggressive Russian policy in Syria, a confrontation with Turkey was inevitable in the medium term. However, Turkey shooting down a Russian plane was very surprising to all parties, after its relatively passive and hands off approach in Syria for several years.

How can the crisis play out?

The vulnerabilities of Turkey are well known. Turkey’s Syria strategy was unnecessarily sectarian. Turkey does not have the risk appetite to back its rhetoric. Turkey’s intelligence capabilities in its near abroad are mediocre. Turkey’s relations with its NATO allies aren’t great. Kurd-phobia has complicated the Syria and Iraq strategy. Most importantly, Turkey’s internal divisions limit its foreign policy capabilities.

These vulnerabilities caused an understandable apprehension in the Turkish press, TV and social media after the incident. Not surprisingly, the Turkish government is trying to play down the incident. 

However, contrary to the prevailing global opinion, I think that Russia’s hand is as weak as Turkey’s. Here’s why:

1.       With oil prices at 50 dollars per barrel and expected to stay there for a while, Russia’s financial position is weak. They do not have the means to fund a long term military engagement in Syria.

2.       Russia’s claim to battle ISIS on “humanitarian grounds” is not credible. ISIS is obviously a barbaric force, but Russians are not much better. Putin is responsible for the massacre of tens of thousans of civilians in Georgia, Ukraine, Caucasus and Syria – not to mention Putin’s favorite Muslim ally Ramzan Kadyrov.

3.       Turkey has been buying natural gas at prices way above world prices due to previous mismanagement. Stopping gas supplies to Turkey would inflict a huge costs onto Russia. There are no ready buyers to replace exports to Turkey.

4.       Iran, Qatar and others are waiting to take market share from Russia. An energy supply crisis would make it impossible for Turkey to enforce US/EU sanctions on Iran.

5.       An overwhelming majority of the millions of refugees on Europe’s doorstep are running from Assad. A Syrian deal including Assad cannot solve Europe’s crisis. Russia’s envisaged deal in Syria would bring unbearable domestic political costs to EU members.

6.       Anti-Putin sentiment in the US is widespread. Just listen to the Republican presidential debates, especially to hawks such as Cruz, Trump and Fiorina.

7.       The sea traffic through the Turkish straits includes not only tankers carrying Russian oil but Russian military supplies to Syria and other destinations. Turkey cannot limit Russian access due to the Montreux treaty, but a clear and present threat from Russia would change this equation.

8.       There is significant Turkish investment in Russia, but the economic relationship is mutual: the nuclear power deal, Turkey-bound gas pipelines and Turkcell are worth several billions.

9.       All of Russia’s Middle Eastern and Central Asian allies face tough Islamist opposition. Aggressive Russian moves against Turkey would make life more difficult not only for Sisi and Egypt but also for the Russia-backed authoritarian regimes in Uzbekistan, Turkmenistan and Kyrgyzstan.

Under these circumstances, it is hard to say that Russia is playing a strong hand. The fact that Russia can inflict very high pain to Turkey is without doubt. But Turkey has the ability to make counter moves which are just as painful to Russia.

The current crisis is the result of two countries playing their relatively weak hands very differently. Turkey hit well below its weight in Syria due to a misguided strategic vision and incompetent execution. Russia hit well above its weight in Syria, just like in eastern Europe, due to its clear vision, determination and risk appetite. However, the sudden Turkish retaliation caught Russia in an over-extended position. Any aggressive economic or military moves are likely to backfire in a costly fashion.

I expect that Turkey will play down the incident as much as possible, while Russia will impose some low cost economic sanctions (such as eliminating visa-free travel and discouraging Russian tourists from going to Turkey) on one hand and try to create an occasion to shoot down a Turkish plane on the other.

In the medium term, however, Russia needs a resolution. The Russian position in Syria is precarious as the Assad regime is extremely weak without Russian support. Aerial bombing and anti-Muslim hysteria in Europe are greatly helping ISIS recruitment. There seems to be no reason why Syria will not become another Afghanistan for Russia. A hostile relationship with Turkey will make Russia’s life very difficult in Syria.

If reason prevails on both sides, we should expect a settlement in the not too distant future. But as I explained at the outset, both countries and their leaders are highly volatile and unpredictable. A tragicomical comment I heard yesterday may be right: “if Putin and Erdoğan handled the 1962 Cuban missile crisis, the world would have gone up in smoke”.

Let’s hope that reason prevails, but I suspect that we may yet see new surprises.

Rusya – Türkiye krizinde her iki tarafın da eli zayıf

Rus uçağının Türkiye-Suriye sınırında düşürülmesi bölgede tansiyonu hiç beklenmedik şekilde yükseltti.

Ruslar uzun zamandır Türkiye’yi hiç kaale almadan Suriye’nin kuzeyinde çok iddialı hava operasyonları yapıyordu. Öyle görünüyor ki bunca zamandır Suriye’de her tacizi sineye çeken, sözünün arkasında duramayan bir Türkiye’nin aniden bir kırmızı çizgi çekip arkasında durmasını beklemiyorlardı. Söylemleri şiddetli, eylemlerinin aynı şiddette olup olmayacağını göreceğiz.

Ancak dünden beri yapılan analizlerde bence yeterince dikkate alınmayan bir husus var: sadece Türkiye’nin değil, Rusya’nın da eli zayıf.

Türkiye’nin, özellikle de AKP iktidarının zaafları son bir yılda zaten açıkça ortaya çıkmıştı. Türkiye’nin Suriye stratejisi gereksiz yere mezhepçi bir eksende oluşturuldu. İddialı bir söylemi tamamlayacak bir risk iştahı yok. Bölgedeki istihbaratımız en iyi ihtimalle vasat. Suriye’nin dinamiklerini iyi hesaplayamadık. Batı ittifakı ile faydasız sürtüşmelere girdik. Kürt fobisi hem siyasilerin, hem de asker ve sivil bürokratların vizyonunu daraltıyor. Belki de en önemlisi, ülkemizin siyasi sisteminin iç meseleleri çözmekteki beceriksizliği dış politikadaki hareket alanımızı daraltıyor.

Bu zaaflarımız Rus uçağının düşürülmesinin ardından basında ve sosyal medyada bir korku havası esmesine yol açtı. Hükümet de olay sonrasında mümkün olduğunda alttan almayı tercih etti.

Kanaatimce olay çok fazla büyümeyecek, zira süregelen güç gösterilerinin aksine, Rusya’nın da eli hiç sağlam değil. Bunun pek çok nedeni var:

1.      Petrol fiyatı 50 dolara inmişken ve uzunca bir süre buralarda kalması beklenirken, Rusya’nın mali durumu çok zayıf. Ortadoğuda uzun süreli bir askeri macerayı finanse edebilecek bir kaynakları kesinlikle yok.

2.       Rusya’nın “insanlık adına” IŞİD ile mücadele ettiği tezini dünyada kimse ciddiye almaz. IŞİD elbette çağdışı ve barbar bir örgüt, ama Rusların sicilinin de IŞİD’den farkı yok. Gürcistan’dan Çeçenistan’a, Ukrayna’dan Suriye’ye Rusya IŞİD’den çok daha fazla sivilin katledilmesinden sorumlu. Putin’in Rusya içindeki en yakın Müslüman müttefiki Ramazan Kadirov’un sicili de cabası.

3.       Gaz konusunda Rusya’nın seçenekleri sınırlı, çünkü Türkiye gazı geçmişteki kötü pazarlıkları ve saydamlıktan yoksun süreçleri nedeniyle başka hiç bir ciddi ülkenin tahammül edemeyeceği kadar yüksek bir fiyattan satın alıyor. Gazı kesmenin Rusya’ya maliyeti çok yüksek, ortada alternatif müşteri yok.

4.       Başta Katar ve İran olmak üzere pek çok ülke Rusya’dan pazar payı kapmak için fırsat bekliyor. Gaz konusunda zorda kalan bir Türkiye’ye İran yaptırımlarını dayatmak mümkün olmaz.

5.       Avrupa’nın kapısına dayanmış milyonlarca göçmen esasen Esad’dan kaçıyor. Esad’lı bir çözüm, Avrupa’nın mülteci sorununun büyüyerek devam etmesini sağlar. Rusya’nın Suriye’de zorladığı çözümler Avrupa’ya iç siyaset bakımından kaldıramayacağı bir maliyet yüklüyor.

6.       Amerika’daki anti-Putin hissiyat yaygın. Sadece Obama’nın konuşmalarına bakmayın, Cumhuriyetçi Parti başkan adayları arasındaki münazaraları bir dinleyin, başta Ted Cruz olmak üzere Donald Trump, Carly Fiorina gibi şahin adayların neler dediğine dikkat edin.

7.       Boğazlardan sadece tanker geçmiyor, Rusya’nın sınır ötesi askeri yapılanmasının belkemiği bu deniz trafiği. Türkiye Montreux anlaşması nedeniyle Boğazlardan geçen Rus gemilerinin geçişine müdahale edemiyor, ama açık bir askeri tehdit durumunda bu denklem değişir.

8.       Rusya Türkiye ekonomisi için hayati önemde, ama bu bağımlılık karşılıklı. Rusya’nın Türkiye’deki yatırımları Türkiye’nin Rusya’daki yatırımları kadar önemli: nükleer santral, Karadeniz boru hatları ve Turkcell.

9.       Rusya’nın Ortadoğu ve Orta Asya’daki müttefiklerinin tamamı zorlu birer İslamcı muhalefetten muzdarip. Tayyip Erdoğan’ı ezmeye çalışan bir Rusya sadece Mısır’da değil Özbekistan’da, Türkmenistan’da, Kırgızistan’da da müttefiklerinin sorunlarını büyütür.

Hal bu iken Rusya’nın pozisyonu da hiç iç açıcı değil.

Aslında Suriye’de yaşanan olayın sebebi de Rusya ve Türkiye’nin bu zayıf elleri farklı şekillerde oynamasından kaynaklandı. Hatırlarsanız, Suriye krizinin başlarında Rusya Suriye’ye fazla müdahil olmadı, Türkiye’ye geniş bir manevra alanı bıraktı. Bunun sebebi, Rusya’nın Türkiye’nin arka bahçesinde askeri maceralara girişmesinin fizibilitesi olmamasıydı. Fakat Türkiye Suriye’de o kadar başarısız bir politika izledi ki, Rusya Türkiye’nin çok konuşup sözlerinin arkasında duramayan bir devlet olduğu kanısına vardı. Adım adım hareket alanını genişletti ve Türkiye’yi devre dışı bıraktı.

Türkiye, elindeki imkanların çok altında bir performans gösterdi. Rusya ise zayıf eline rağmen rakiplerini sindirdi. Ancak gelinen noktada Rusya uzun süre sürdüremeyeceği bir şekilde “açıldı”. Türkiye’nin beklenmedik reaksiyonu işte tam bu nedenle Rusları kızdırdı. Rusya elbette ki Türkiye’ye büyük zarar verecek hamleler yapabilir, ama bunların Rusya’ya maliyeti de çok yüksek. Amerika’nın (ve perde arkasında Almanya’nın) Rusya’yı her alanda zor duruma düşürmek için fırsat kolladığı bir ortamda intikam peşinde koşmak Rusya’ya da telafi edilmeyecek kadar zarar verir.

Bu durumda her iki ülkenin de sakin olup rasyonel bir kar zarar muhasebesi yapmasında fayda var. 1914’ten ders alalım: o zaman İngiltere ve Almanya arasındaki dünyaya hakim olma mücadelesine fakr-ü zaruret içindeki hakları ve zayıf ekonomilerini dikkate almayarak dahil olan Osmanlı devleti ve Rus çarlığı el ele yıkıldılar. Son yirmi yılda ise iki ülke aralarındaki düşmanlığı rafa kaldırarak bölgede ve dünyada daha etkin olma fırsatı yakaladılar.

Suriye’de çözümü Türkiye ve Rusya birlikte oluşturmalı, ne Batılıların ne Suudilerin ne de sözde İslamcı teröristlerin ekmeğine yağ sürmemeli.

CHP neyi farklı yapabilirdi?

CHP 1 Kasım seçim kampanyasında neyi farklı yapabilirdi?

“Neden sadece CHP’ye yükleniyorsun” diye kızmayın. AKP’yi dün ele aldım: her iki seçimde de AKP lehine çok adaletsiz bir kampanya ortamı varken, AKP’nin neden 7 Haziran’da başarısız, 1 Kasım’da başarılı olduğunu açıklamaya çalıştım.

Diğer iki partiye gelince - AKP ile PKK arasında sıkışan HDP’nin 1 Kasım’da hareket alanı çok kısıtlıydı. MHP’de ise genel başkan Devlet Bahçeli hiç bir şey yapmamaya kararlıydı. Bu nedenle HDP ve MHP için söylenebilecek fazla bir şey yok.

CHP her iki seçimde de bazı şeyleri önceki seçimlere göre daha iyi yaptı, hakkını teslim etmek lazım. Vaadler konusunda ilk defa AKP’nin gölgesinde kalmadı, hatta AKP’yi kendisini taklit etmeye mecbur etti. Kemal Kılıçdaroğlu 2011 ve 2014’e göre daha iyi performans gösterdi. Kampanyalar negatif ve tepkili değil pozitif ve ümit verici şekilde tasarlandı. 7 Haziran öncesinde yapılan geniş kapsamlı önseçim parti tabanına ciddi hareket getirdi.

Bazı konularda ise CHP’nin zaten önemli bir değişim yapmasını beklemek gerçekçi değildi. Sahada ev ev gezen AKP teşkilatını kurmak bir nesil aldı, CHP’nin arayı bugünden yarına kapatması mümkün değil. Çok daha fazla belediye AKP’nin elinde olduğundan partiye imar rantı aktarma ve bu şekilde kaynak yaratma konusunda AKP avantajlı. AKP iktidarda olduğu ve kamu kaynaklarını adil kullanmak gibi bir derdi olmadığı için, devletin hem para hem de insan kaynakları azami olarak AKP lehinde kullanıldı. Bu faktörleri de kısa vadede sabit kabul etmek lazım.

Zaten yapılanlar ve zaten yapılamayacak olanları bir kenara bırakınca CHP’ye kalan hareket alanı şu kulvarlardan oluşuyordu:

• Meclis’teki faaliyetler
• Koalisyon müzakere stratejisi
• Kampanya teması
•  Listeler

Elindeki bu araçları CHP etkin kullanabildi mi? Bence hayır, çok daha iyisi yapılabilirdi.

7 Haziran’da AKP’nin Meclis çoğunluğunu kaybetmesi büyük bir fırsattı. Diğer üç parti AKP karşısında birleşememiş olsa da Meclis iki seçim arasında çok daha aktif kullanılabilirdi.

CHP Meclis başkanlığı seçiminde Deniz Baykal’ı aday göstererek hata yaptı. Ne kendi tabanında, ne de diğer partilerin kararsız seçmenleri nezdinde bir faydası oldu. MHP’nin aday gösterdiği Ekmeleddin İhsanoğlu CHP’nin Cumhurbaşkanı adayı olarak üzerinde uzlaşılabilecek makul bir adaydı. MHP’nin HDP ile işbirliği yapmayı reddettiği bir ortamda MHP’ye bir jest yapılacaksa Başbakanlığı Devlet Bahçeli’ye teklif etmektense MHP adayı İhsanoğlu’nu Meclis başkanı seçmek için HDP’yi ikna etmeye çalışmak daha faydalı bir hamle olurdu.

Meclis başkanlığı seçiminin ardından Meclis çok az çalıştı. Halbuki devleti, medyayı, sahayı kontrol etmeyen CHP’nin en çok iş çıkaracağı yer Meclis’ti. Meclis 550 milletvekilinin beşte birinin (110) imzasıyla toplantıya çağrılıp üçte birinin (184) katılımıyla oturumu açabiliyor. Meclis başkanının işi yokuşa sürme imkanları elbette var, ama başkan AKP’li de olsa ısrarlı taleplere karşı Meclis’i kapalı tutmaya çalışması seçmen nezdinde ters teperdi.

CHP’nin 132 milletvekili kendi başlarına Meclis’i sürekli toplantıya çağırıp MHP ya da HDP’den 52 kişinin katılımıyla da açık tutabilirlerdi. Yolsuzluk dosyalarından seçim kanununa, eğitimden sağlığa, imardan güvenlik politikalarına Meclis’te güvenoyu almamış Davutoğlu hükümetini sürekli baskı altında tutmak mümkündü. Böyle bir strateji, AKP üst yönetimini sahadan Meclis’e çekme imkanı da verebilirdi.

CHP, koalisyon müzakere stratejisinde daha organize olabilirdi. Cumhurbaşkanı’nın 45 günlük sürenin sonunda tekrar seçim kararı riski alma ihtimali baştan belliydi. Bu seçime AKP’li bir hükümettense CHP’li bir hükümetle girmek çok değerliydi. Bu durumda, AKP ile müzakerelerde CHP önerilerini anında halkın da önüne koyarak yapabilir, “15 günde sonuç alınamazsa görevi biz istiyoruz” mesajını altını çizerek vurgulayabilirdi. Cumhurbaşkanı’nın ayak sürümesi halinde sürekli toplantı halinde tutulan Meclis’te karşı hamleler yapma imkanı vardı.

Kampanya cephesinde ise CHP 1 Kasım’da 7 Haziran’ın üzerine fazladan bir şey koymazken AKP stratejisini temelden değiştirdi. CHP 7 Haziran’da “bu sefer iktidara hazırız” dedi ve bu iddiası genel olarak kabul gördü. 1 Kasım’da bunun üzerine “tek başına iktidar, ama bu sefer biz” gibi bir mesaj öne çıkarılabilirdi. AKP’nin stratejisini seçenekleri “ya AKP tek başına iktidarı, ya AKP’li koalisyon, ya hükümet bunalımı” olarak dar bir alana hapsetmek üzerine kurduğu bir ortamda CHP, AKP’nin tek başına iktidar vurgusunu kullanan ama “onlar değil biz” diyen bir mesajla yanıt verebilirdi.

Listeler konsunda da bir hamle yapma fırsatı vardı. 7 Nisan günü yapılan önseçim 7 Haziran seçimlerin öncesinde CHP teşkilatı ve seçmenini beklenmedik oranda ateşlemişti. İki seçim arasında AKP listelerini yarıya yakın değiştirirken CHP’nin aynı listeleri merkez yoklaması ile bildirmesi önemli bir fırsatı heba etti. 7 Haziran’da alınan netice 2011 seçimleriyle hemen hemen aynı olduğu için, ortada büyük bir başarı yoktu. Listeleri değiştirmek teşkilata ve seçmene anlatılabilirdi. Tüm üyelere açık önseçim tamamen ya da kısmen yenilenebilirdi.

Hatta her seçim bölgesinde 7 Haziran’da kazanılan milletvekillerinin altındaki pozisyonlar için tüm seçmenlere açık, Şili/Kore/Fransa/İtalya tipi bir önseçim yapılabilirdi. Bu konuda çeşitli teklifler sivil toplum örgütleri ve siyasi aktivistler tarafından yıllardır CHP’ye sunuluyordu.

Sonuç olarak, 1 Kasım seçimlerinde CHP’nin elindeki fırsatı iyi değerlendiremediğini söylemek mümkün. Bazı doğru adımlar attı, bazı sorunları ise çözmesi zaten mümkün değildi, ama yine de elde somut birşeyler yapılabilecek dört kulvar vardı. Ne Meclis’te, ne koalisyon görüşmelerinde, ne kampanya temasında, ne de listelerin belirlenmesinde CHP yönetimi fark yaratacak, ses getirecek bir hamle yapamadı. AKP ise olaylar karşısında hızlı ve etkin tepkiler verdi, stratejisini sürekli güncelledi.

AKP’nin enerjisini MHP ve HDP’ye yoğunlaştırdığı bir ortamda, yenilmezlik imajı da çizilmişken aslında CHP’nin önü açıktı. Fakat AKP’nin insiyatifi eline geçirmesine mani olunamadı. Spor, satranç ve savaşta olduğu gibi siyasette de insiyatifi eline geçiren mücadeleye 1-0 önde başlıyor.

AKP 1 Kasım seçimlerini nasıl kazandı?

1 Kasım 2015 seçimlerinde AKP büyük bir başarı elde etti. 5 ay gibi kısa bir sürede oylarını 4,5 milyon adet, yüzde 8’den fazla artırdı.

Bu seçim başarısı çok dikkat çekici, zira Türkiye iki seçim arasında ekonomi, güvenlik ve dış politika alanlarında çok ciddi sorunlar yaşadı. AKP hükümetinin çok başarılı, geleceğe yönelik ümit veren bir yönetim olmadığı aşilar. Böyle bir ortamda iktidar partisinin oy kaybetmesi beklenirdi, ancak tam tersi oldu.

Kampanya ortamı adil değildi. Muhalif basın üzerinde baskı vardı. Devlet imkanları azami oranda AKP lehine kullanıldı. Bunlar önemli faktörler, fakat hem 7 Haziran'da hem de 1 Kasım'da mevcut olduklarından aradaki farkı açıklayamazlar. Üstelik AKP 7 Haziran'a bir yenilmezlık imajı altında ve 400 milletvekili isteyerek girmişken 1 Kasım'da Meclis'te mutlak çoğunluğunu kaybetmiş ve yenilmesi pekala mümkün bir partiydi. Ne oldu da seçmen tercihi bu kadar büyük oranda AKP lehine değişti?

Kanaatimce sorunun cevabı iletişim stratejisinde yatıyor. Oy kullanan, sandık başında partiler arasında tercih yapan bir seçmen kafasında tek bir soruyu yanıtlar: benim için hangi seçenek en iyisi? Ancak bu noktada seçeneklerin ne olduğuna dikkat etmek gerek. Normalde seçenekler partilerdir: seçmen tüm parti alternatiflerini kafasında karşılaştırır ve kendisine en makul gelene oyunu atar. Bu seçimde AKP seçmenin cevapladığı soruyu değiştirmeyi başardı. Dünya siyaset tarihine geçecek ve kampanya stratejisi derslerinde okutulacak bir algı yönetimi örneği yaşadık.

Seçmen 1 Kasım’da “AKP mi başka bir parti mi” sorusunu sorsaydı büyük ihtimalle 7 Haziran’a yakın bir netice alınırdı. “Mevcut AKP iktidarı başarılı mı” sorusunu sorsaydı AKP oylarının düşmesi kaçınılmazdı. AKP çok başarılı bir stratejiyle seçmenin kafasındaki soruyu “AKP’yi tek başına mı yoksa başka bir partiyle beraber mi alırsınız” olarak değiştirdi.

Bu değişimin bir mantık, bir de iletişim boyutu var. Seçmenin böyle bir paradigma değişikliğine ikna edilebilmesi için hem iddiada yüksek bir doğruluk payı olması, hem de hikayenin çok iyi anlatılması gerekir. 1 Kasım öncesinde her iki koşul sağlandı.

Önce iddianın mantık tarafını, doğruluk payını ele alalım. 7 Haziran seçimlerinde AKP tek başına iktidarı kaybetti. Ancak en yakın rakibinin %15 önündeydi. Seçimler tekrarlansa da en büyük parti olacağından kimsenin şüphesi yoktu.

Devlet Bahçeli’nin seçim gecesi yaptığı açıklamalar 292 milletvekili çıkaran 3 muhalefet partisinin AKP’ye karşı birleşme ihtimali olmadığına işaret ediyordu. Meclis başkanlığı seçimi sonrasında bu konuda hiç bir şüphe kalmadı: AKP’siz hükümet kurulamayacağı net bir şekilde belli oldu. AKP’siz bir hükümet mümkün değilse, doğal olarak seçmenin önünde sadece üç seçenek kalır: tek başına AKP iktidarı, AKP’li bir koalisyon ve hükümet bunalımı. AKP’nin stratejisi genel kabul gören bu gerçek üzerine kuruldu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan seçimleri yenileyerek partisine tek başına iktidar için bir şans daha vermeye baştan karar vermişti. Partisini bu yönde sevk ve idare etti. Muhalefetin kendisine karşı birleşememesinin rahatlığıyla, AKP koalisyon masasına şartlarım kabul edilmezse seçime giderim diyerek oturdu. MHP ile çok yüzeysel bir görüşme yapıldı. CHP ile uzun uzadıya görüşüldüyse de süreç büyük ölçüde kapalı kapılar ardında yürüdüğünden ne kadar ciddi olduğu kamuoyu tarafından anlaşılamadı. Bu sırada AKP hem sahada, hem de medyada “koalisyon kurmanın çok zor olduğu” temasını işledi.

Seçmenin AKP’siz bir hükümetin mümkün olmadığı kanaatini pekiştirmek açısından AKP ara dönemde hiç bir şekilde iktidardan ayrılmamayı hedefledi. Seçim hükümeti kurulurken CHP ve MHP’ye kabul etmeyecekleri aşikar olan teklifler yapıldı. 45 günlük süre yavaş kullanıldı. Ahmet Davutoğlu’nun hükümeti kuramamasının ardından CHP genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’na göev verilmesini gerektirecek bir süre kalmaması hedeflendi. Zira Davutoğlu görevi iade edip Kılıçdaroğlu hükümeti kurmaya çalışsa, güvenoyu alamasa da tekrarlanan seçimlere bir CHP geçici hükümetiyle gitme ihtimali vardı. AKP’siz bir geçici hükümet, seçmeni tek başına AKP, AKP’li koalisyon ve hükümet bunalımı seçeneklerine sıkıştırma stratejisini riske atardı. Bu risk kararlı bir mücadeleyle bertaraf edildi.

Bu noktada muhalefet partilerinin aralarında anlaşamayarak Meclis başkanlığını AKP’ye teslim etmesi Cumhurbaşkanı’nın elini rahatlattı. Meclis başkanlığı AKP’de olmasaydı Anayasanın ilgili maddesinde öngörülen “Meclis başkanı ile istişare etme” şartı muhalefete seçimlerin hemen yenilenmesini önleme ve AKP dışından birine görev verilmesini zorlama şansı verebilirdi. AKP Meclis başkanlığını kaptırmamanın faydasını gördü.

Seçim kampanyası başlarken seçmenin tek başına AKP, AKP’li koalisyon ve hükümet bunalımı olarak üç seçeneğe kıstırılması operasyonu başarıyla sonuçlanmıştı. Kampanya sırasında güvenlik endişeleri “tek parti iktidarı koalisyondan iyidir” ve “hükümet bunalımı felakettir” temalarının işlenmesi için kullanıldı.

Seçimleri izleyen yerli ve yabancı siyaset bilimci ve gazetecilerin tamamı AKP’nin bu paradigma değişikliği hamlesini ıskaladı. Ben de ıskaladım. Herkes iki seçim arasında ekonomi ve dış politikada yaşanan sorunlar, terör saldırılarıyla ortaya çıkan büyük güvenlik zaafı ve AKP’nin koalisyon kurmaktaki isteksizliğinin AKP alehine çalışacağını düşünüyordu. Öyle olmadı, çünkü AKP’siz bir hükümet seçeneği seçmenin zihninden silinmişti.

AKP’siz tek formül hükümet bunalımı olarak görüldüğü, koalisyonlar da zor ve öngörülemez olarak algılandığı için seçmenin kafasındaki soru “AKP tek başına gelsin mi gelmesin mi” haline geldi. Bu durumda AKP’nin zaafları da önemsiz hale geldi. “Madem ki AKP’nin zaaflarıyla yaşamamız kaçınılmaz, bari uyum içinde çalışan bir hükümet olsun” tercihi öne çıktı.

Bu dediklerim elbette sadece kararsız, ya da partisine kesin olarak bağlı olmayan seçmen kitlesi için geçerli. Ama bu kitle yüzde 10-15 bile olsa seçimin sonucunu değiştirmeye yeterli oldu.

Tasarlanan stratejinin uygulaması da önemliydi. Bu tarafta büyük bir zorluk yoktu, zira kampanya yönetimi zaten öteden beri AKP’nin en güçlü yanıydı.

AKP teşkilatı sahada her zamanki gibi aktif çalıştı. Gönüllüler önceki seçimlerde olduğu gibi tek tek her eve gitmeye gayret etti. Belki de 7 Haziran öncesinde iktidarı kaybetme olasılığı akla gelmediğinden, gündem “330’u alır mıyız almaz mıyız” olduğundan teşkilat daha rahattı. 7 Haziran’da teşkilat kaybetmenin mümkün olduğunu görünce 1 Kasım için çok daha sıkı çalıştı.

Vaadler konusunda AKP yönetimi tedbirli davrandı, CHP’nin 7 Haziran’da ortaya koyduğu vaadler için “aynısını biz de vereceğiz” dedi. Diğer partilerin aday listeleri neredeyse tamamen aynı kalırken AKP aday listeleri neredeyse yarıya yakın değişti. Üç dönem kuralına takılan 20 eski isim geri getirildi. Ali Babacan ikna edildi. Tuğrul Türkeş MHP’den transfer edildi. Cumhurbaşkanı çok daha az miting yaptı. Başkanlık sistemi gündeme getirilmedi, sadece tek başına iktidar teması işlendi. Güvenlik sorunlarının yarattığı korku azami oranda kullanıldı.

5 ayda 4,5 milyon oy nasıl alındı sorusunun cevabı kısaca böyle. AKP, seçmenin kafasındaki soruyu “AKP mi başka parti mi” ya da “AKP başarılı mı başarısız mı” yerine “AKP iktidarı tek başına mı yoksa koalisyonla mı gelsin” olarak şekillendirmeyi başardı. Gelecekteki seçimlerde tüm siyasetçilerin ders alması gereken bir “algı operasyonu” harikası yaşandı.

AKP iktidarının devam etmesinin Türkiye için hayırlı olduğunu düşünmüyorum. Ama bir siyaset bilimci olarak bu çapta bir algı yönetimi stratejisini tasarlayan ve başarıyla uygulayanları tebrik ediyorum.

1 Kasım seçimlerinin ardından ilk tespitler

1 Kasım 2015 seçimleri milletmiz için hayırlı olsun!

AKP 7 Haziran’a oranla oylarını yüzde 8 artırarak tek başına iktidara geldi ve herkesi şaşırttı. Tüm kamuoyu araştırma şirketleri ve tüm parti yönetimleri gibi ben de sonucu tahmin edemedim. Siyaset bilimci olarak sadece üç tespitim yerini bulabildi:

• Ülke çapında ölçüm yapmak için uygun bir ortam olmadığından ve ham veriye uygulanan “kalibrasyon” 7 Haziran sonrasında güncellenmeye muhtaç olduğundan tamamen dürüst ve iyi niyetli olarak yapılmış olsa bile hiç bir anketin sonucuna güvenilemeyeceğini;
•  İngiltere, Kanada, Polonya, Yunanistan, Arjantin, İsrail, Sri Lanka başta olmak üzere son bir yılda dünyada çok sayıda ülkede en güvenilir anketlerin bile genel seçim sonuçlarında büyük oranda yanılmasının bizi de etkileyebilecek olan genel bir fenomene işaret ettiğini;
• Katılım oranının yükselmesinin AKP’ye yarayacağını

söylemiştim.

Tabii AKP %39, CHP %27, MHP %17, HDP %13 olan son şahsi tahminim o kadar isabetsiz çıktı ki, yukarıdaki teknik öngörülerin fazla bir önemi kalmadı...

Tam olarak ne olduğunu tespit etmek için önce 7 Haziran 2015 seçimleriyle bir karşılaştırma yapalım.

Türkiye genelinde oylar (yurt dışı dahil, milyon adet)
	7 Haziran	1 Kasım	Fark
Kayıtlı seçmen	56,61	56,95	0,34
Kullanılan oy	47,51	48,54	1,03
Geçerli oy	46,16	47,84	1,68
Geçersiz oy	1,35	0,70	-0,65
AKP	18,86	23,67	4,81
CHP	11,52	12,11	0,59
MHP	7,52	5,69	-1,83
HDP	6,06	5,14	-0,91
SP+BBP	0,95	0,59	-0,36
Diğer	1,25	0,64	-0,62

Kayıtlı seçmen sayısı 340 bin, kullanılan oy sayısı 1,03 milyon, geçerli oy sayısı ise 1,68 milyon adet artmış.

AKP ve CHP oyları artarken diğer tüm partilerin oyları azalmış. 1,68 milyon ilave yeni geçerli oy ile MHP’deki 1,83 milyon, HDP’deki 910 bin, SP ve BBP’deki 360 bin ve diğer partiler ile bağımsızlardaki 620 binlik oy kaybının oluşturduğu 5,40 milyonluk bir net değişim yapan kitle var. 

Bu kitleden AKP 4,81 milyon, CHP ise 590 bin oyluk bir pay alabilmiş. Yani ilave geçerli oylar ile diğer partilerin oy kaybından gelen kitlenin %89’unu AKP, %11’ini CHP almış.

Bu veriden çıkarabileceğimiz en basit sonuçlar şöyle:

• Partiler arası geçişkenlik AKP ile MHP, HDP ve küçük partiler arasında yüksek, CHP ile diğer partiler arasında düşüktür;
• Marjinal (sandığa gitmekte kesin kararlı olmayan ya da zorluklar nedeniyle sandığa gitmekte zorlanan) seçmen içinde AKP oyu daha yüksektir;
• 2014 yerel seçimleri ve 7 Haziran 2015 genel seçimlerinde yüksek olan geçersiz oy oranları en fazla AKP’yi etkilemiştir.

Oy sayımı güvenilir mi? AKP’nin yüzde 8 oy artışı bir masa (ya da bilgisayar) başı hileyle mi elde edildi? Bu soruya kesin olarak hayır yanıtını verebiliriz. 

Seçim güvenliğine yönelik çalışan sivil toplum örgütü Oy ve Ötesi partiler arasında tarafsız ancak çok sayıda siyasi partiyle işbirliği içinde 1 Kasım’da 60 binden fazla sandıkta gönüllü gözlemci görevlendirdi. Bunun yanı sıra 200 bin civarında sandıktan toplanan tutanağın her biri birkaç gönüllü tarafından incelendi. Henüz kapsamlı rapor yayınlanmadı, ama YSK tarafından açıklanan sonucun çok büyük ölçüde teyit edildiği anlaşılıyor.

Ben de Pazar günü Istanbul’un Gaziosmanpaşa ilçesinde bir okulda okul sorumlusu olarak görev yaptım. Okulumuzda oy verme ve sayım işlemi sorunsuz bir şekilde gerçekleştirildi. Ortalama 370 kayıtlı seçmen olan sandıklarda 7 Haziran’dan 1 Kasım’a geçerli oy sayısının ortalama 310’dan 320’ye, AKP py sayısının da 200’den 250’ye çıktığını gözlemledik. Sandık sonuçlarını tek tek incelediğimizde Türkiye çapında gerçekleşen MHP, HDP ve SP-BBP’den AKP’ye oy kayması olayını kendi çalışma bölgemizde bire bir gözlemledik.

Sandık gözlemciliği tecrübemin bana göre en güzel yanı, partiler arasında tepede görülen zıtlaşmanın tabanda fazla bir karşılığı olmadığını bire bir görmek oldu. Bu seçimde HDP’li üyelerin de sandık kurullarında yer alması benim okulumda herkes tarafından olumlu karşılandı. Sandıkların ezici çoğunluğunda tüm partinin temsilcileri arasında medeni ve uyumlu bir çalışma ortamı sağlandı. Gün boyu sandık tenhalaştığında keyifli sohbetler yapıldı.

7 Haziran’da AKP’den ayrılan seçmen neden AKP’ye geri döndü? AKP kampanyasına bakarsak en önemli fark başkanlık sistemi yerine tek parti iktidarı ile istikrar sağlanabileceğine vurgu yapılmasıydı. Seçmenler başkanlık sistemine değil kendilerini yakından ilgilendiren konulara odaklanılmasını istediler. Bir yandan üç muhalefet partisi arasında koalisyon kurulamaması, bir yandan da PKK’nın eylemlerini tırmandırması seçmeni 7 Haziran’da ortaya çıkan dengeli meclis aritmetiğinen korkuttu. AKP’nin kararlı bir tek parti iktidarına ihtiyaç olduğu söylemi karşılık buldu.

Ekonomik vaadlerin seçmenler tarafından fazla dikkate alınmadığı anlaşılıyor. 7 Haziran’daki kapsamlı vaadleri CHP’ye bir oy artışı getirmedi, AKP’nin 1 Kasım’da benzer vaadlerde bulunması da CHP’den AKP’ye bir seçmen kitlesi cezbetmedi.

MHP’nin ne AKP ile, ne de CHP ve HDP ile birlikte hükümet kurmaya yanaşmaması ciddi şekilde cezalandırıldı. AKP ile MHP arasında kararsız olan kitlenin MHP’nin 13 yıllık bir aradan sonra tekrar yakaladığı iktidara gelme şansını değerlendirmemesinden çok rahatsız olduğu anlaşılıyor.   

Büyük belirsizlikler karşısında seçmenlerin eski düzeni korumaya yatkın partilere dönmesi bu aralar dünyada sıkça görülen bir vaka. İngiltere’de Muhafazakar Parti’nin sürpriz tek parti iktidarı, Polonya’da “Kanun ve Düzen” Partisi’nin geçen haftaki başarısı, İsrail’de Netanyahu’nun oylarını artırması, Macaristan’ın Tayyip Erdoğan’ı Viktor Orban’ın üst üste kazandığı seçimler ilk akla gelen örnekler. Kanada’da Liberal Parti’nin geçen ayki başarısını bile bu şekilde yorumlamak mümkün, zira Kanada’nın en uzun süre iktidarda kalan ve toplumun ağırlık merkezinde konuşlanmış partisi Liberal Parti.

Tek parti iktidarı Türkiye’nin dertlerine derman olur mu? 7 Haziran öncesinde sorunları çözememiş olan bir ekibin 1 Kasım sonrasında farklı bir performans göstereceğine yönelik bir işaret henüz yok. Hükümet kurulup hükümet programı açıklandıktan sonra bu konuyu daha derinlemesine inceleyeceğiz.

Cumhuriyet'i kurduk mu, yoksa henüz kurmakta mıyız?

Cumhuriyet Bayramımız milletce kutlu olsun. Nice yıllara!

Milli Mücadele’yi yürüten, Meclis’i kuran ve Cumhuriyet’i ilan eden Atatürk liderliğindeki kurucu kadroyu ve 10 yıl süren savaşlarda büyük fedakarlıklar gösteren ecdadımızı minnetle anıyorum.

Ancak Cumhuriyet’i kuranları minnetle anmak yetmiyor. Cumhuriyet’in 92.yılında yaşamakta olduğumuz siyasi kriz gösteriyor ki bu Cumhuriyet işinde pek de başarılı olamadık...

Önce genel bir tespit yapalım: 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet “ilan edildi”, kurulmadı. Bir Cumhuriyet kurmak yıllar, hatta nesiller alan bir süreç. 29 Ekim 1923’te Türk siyasi elitleri bir Cumhuriyet kurma iradesi gösterdi ve kurmak için yola çıktı. Maalesef bu kurulum sürecinde daha sadece yarı yola geldik.

Cumhuriyet nedir? Cumhuriyet vatandaşların çok büyük bir bölümünün en yerelden en genele kadar karar verme süreçlerinde aktif rol aldığı bir rejimdir. Herkesin zaman, enerji, gelir ve servetinin bir bölümünü kamusal ihtiyaçlara gönüllü olarak ayırdığı bir rejimdir. Vatandaşın kendi yaşadığı yerdeki sorunlarını çözme sorumluluğunu üzerine aldığı bir rejimdir – yani “kurtar bizi baba” çağrısının siyasetten silinmesi demektir.

Türkiye olarak bugün bu noktanın yakınında bile olmadığımız aşikar. Kendimizi fazla hırpalamayalım – tarihin en merkeziyetçi devlet geleneğinden Cumhuriyet’e geçmek elbette kolay değil. Yıllar, nesiller alacak. Ama bugün yaşadığımız siyasi kriz yüzümüzü doğru yöne çevirme ve adımlarımızı sıklaştırma zamanının geldiğine işaret ediyor.

Ne yapmamız gerektiğini teşhis edebilmek için Türkiye devletinin tarihine gerçekçi bir bakışla başlamak şart. Bugün içinde yaşadığımız devlet 1923’te değil 1800’lerin başında kurulmuştur. Eğitim kurumlarından ordusuna, bankalarından yerel yönetimlerine, dışişleri teşkilatından maliye teşkilatına kadar bugün içinde yaşadığımız sistemin pek çok kurumunun kökleri 1800’lere uzanır.

En başarılı yeni çağ imparatorluklarından biri olan “klasik” Osmanlı rejimi 1800’lerin başlarında ömrünü doldurdu ve iflas etti. Yerine tüm dünyada olduğu gibi, devlet ile teba arasında aidiyet ilişkisi kurabilen bir “ulus devlet” inşa etmeye girişildi. Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türk milliyetçiliği gibi farklı ideolojiler denenirken temel strateji değişmedi: bir yandan mümkün olduğu kadar insanı eğiterek yeni milleti “üretmek”, bir yandan da devlet hakkında bir aidiyet ya da sahiplenme duygusuna sahip olmayan kitleler ikna edilerek yeni milleti “edinmek”.

Atatürk esasen 1920’lerde yeni bir devlet kurmamıştır – 1800’lerin başından beri adım adım kurulmakta olan bir sistemi savaş sonrası dağılmaktan kurtarmış, derli toplu ve odaklı hale getirmiş, gelişimini hızlandırmıştır.

Atatürk’ün 1923’te Cumhuriyet’i ilan etmesi ulus devlet inşasında birinci fazdan ikinci faza geçişin sinyalidir. Birinci faz toplumun kader birliği yapmasıydı – Osmanlı’nın son yüzyılındaki başarısız denemelerin ardından bu hedef Milli Mücadele ile başarıldı. İkinci faz ise devletteki yöneten/yönetilen ayrımının ortadan kaldırılması, kader birliği yapmış olan toplumun çok daha fazla sayıda mensubunun siyasi karar alma süreçlerine dahil edilmesiydi. İşte Cumhuriyet budur – kısaca “siyasi sistemin derinleşmesi” diyebiliriz. Bu yolda yürüyoruz, ancak daha yolumuz uzun.

Bu yolda daha hızlı gitmek ve engelleri aşabilmek için öncelikle davamızın “kurulmuş bir Cumhuriyet’i muhafaza etmek” değil “kurulmaya başlanmış olan bir Cumhuriyet’in kuruluşunu tamamlamak” olduğunu kabullenmemiz gerekiyor. Geçmişe değil geleceğe bakacağız.

Cumhuriyet olabilmek için siyaseti az sayıda insandan büyük fedakarlıklar beklediğimiz bir alan değil herkesin payına düşen küçük fedakarlıkları bahane aramadan, kaçmadan yerine getirdiği bir alan haline getirmemiz gerekiyor.  Unutmayalım ki, Atatürk Samsun’a çıktığı için 40 ilde Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri kurulmadı. 40 ilde Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri kurulup halk kendi kaderini tayin etmeye talip olduğu için Atatürk’ün Samsun’a çıkıp sevk ve idaresini üstlenebileceği bir hareket doğdu.

Cumhuriyet, iktidara gelme yöntemleri ne kadar demokratik olursa olsun, az sayıda kişinin 76 milyon adına karar verdiği bir rejim değildir. Tüm kararların alınabileceği en alt kademede alındığı bir rejimdir. Yönetenler ve yönetilenler arasındaki mesafenin azalmasıdır. Saydamlık ve hesap vermedir. Bireysel meselelerde bireylerin, mahalleyi ilgilendiren konularda mahallenin, şehri ilgilendiren konularda şehrin, ili ilgilendiren konularda ilin karar vermesi ve sorumluluk almasıdır. Merkezi devletin sadece tüm milleti ilgilendiren büyük meselelere odaklanmasıdır.

Otoriter ve merkeziyetçi bir devletten işlevsel bir Cumhuriyet’e dönüşmek bir türlü kurtulamadığımız bölünme korkumuzu aşmanın da en iyi yoludur. Her bireye ve gruba başkalarının özgürlük alanına girmemek şartıyla azami özgürlük tanıdığımızda toplumdaki Türk/Kürt, Alevi/Sünni, dindar/laik, batılı/doğulu gibi karşıtlıkları da yumuşayacak ve Milli Mücadele döneminde kurulan kader birliği güçlenecektir.

Sağlam, canlı, gurur duyacağımız bir Cumhuriyet kurmayı başarabiliriz, ama kurtarıcı bekleyerek değil hep birlikte sorumluluk alıp elimizi taşın altına koyarak. Uzlaşarak, birbirimizi daha iyi tanıyarak, yaratıcı yeni çözümler arayarak, başkalarının başarı ve başarısızlıklarından ders alarak.

Cumhuriyet Bayramı’nı kutlamayı hak etmek için Cumhuriyet’in kuruluşunu bir an önce tamamlayalım!

İlkokullara Arapça seçmeli ders fena fikir değil, ama maalesef gerçekleşme imkanı sıfır

Basında çıkan haberlere göre hükümet ilkokullara Arapça seçmeli ders koymayı düşünüyormuş.

Arapça BM dillerinden biri. Türk kültürü ve tarihi açısından önemli bir dil. Ortadoğu ile gelişen ticari ve finansal ilişkiler Arapça bilmenin pratik faydasını artırıyor. Buraya kadar mesele yok.

Ama maalesef pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da hükümetimiz ölçüp tartmadan, hesap kitap yapmadan yola çıkmış.

Türkiye'de 70 yıldır imam-hatip liseleri, 50 yıldır imam-hatip ortaokulları var. Bu okullarda yüz binlerce öğrenci öğrenim gördü. Gel gör ki imam-hatip lisesi mezunlarının yüzde biri bile Arapça bilmiyor. Nasıl ki devlet okullarımızda sözde 8 yıl İngilizce öğrenen çocuklarımız İngilizce bilmez, imam-hatip liselerinde sözde 8 yıl Arapça öğrenen çocuklarımız da Arapça bilmez. Bunun trajikomik örneklerinden birini geçen yıl "aleyna" kelimesinin anlamını bilmeyen Samsun Müftüsü olayında gözlemlemiştik.

Ülkemizdeki Arapça bilen eleman açığının boyutunu Arap ülkeleriyle iş yapan şirketler de, Dışişleri Bakanlığı'mız da gayet iyi bilir. Tanıdıklarınıza sorun, anlatacakları hikayeleri dinleyin.

Türkiye'de ilkokullarda seçmeli Arapça dersi vermemize imkan sağlayacak bir Arapça öğretmeni kaynağımız yok. Bu nedenle hükümetimizin önerisi iyi niyetli de olsa abesle iştigalden ibaret. Bu hamleden çıkacak tek netice pek çok ilkokul öğrencisi ve velisinin vaktini boşa harcamak olur.

Geçen yıl benzer bir tartışmayı Osmanlıca konusunda yaşamıştık - o konudaki blog yazımı ilişikte bilgilerinize sunuyorum.

Ulusal bir politika olarak Arapça öğretim işine gireceksek işe ilkokullara seçmeli ders koyarak değil Arapça öğretmeni yetiştirerek başlayalım. O zamana kadar da birbirimize Rosetta Stone Arapça öğretme programı hediye ederek idare edelim.

(Merak edenler için: yukarıda "İnşaallah" yazıyor...)

1 Kasım seçimleri öncesinde son bir analiz ve genel değerlendirme

18 Ekim’de yayınladığım blog yazısı üzerine epey yorum ve soru geldi. Daha kapsamlı bir yazıyla birkaç konuya değinmek istedim:

• Seçim Haritası web sitesinin kullanıcı profili hakkında daha fazla bilgi vermek;
•  Milletvekili sayısı hesaplama modülümüze girilen verileri daha detaylı ve daha eskiye giderek incelemek;
•  Anketler, bahis siteleri, akademik çalışmalar ve diğer verilerin hepsini üst üste koyarak nihai bir değerlendirme yapmak. 

Seçim Haritası hakkında detaylı bilgi

Seçim Haritası 2013 yılı yaz aylarında Türk vatandaşlarının siyaset hakkında doğru ve güncel bilgi edinmesine yardımcı olmak, siyasete katılmasını ve siyasi görüşlerini paylaşmasını kolaylaştırmak amacıyla kuruldu. Mart 2014 yerel seçimleri, Temmuz 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimi ve Haziran 2015 genel seçiminde kullanıcılara hizmet verdi.

Google Analytics verilerine göre kurulduğundan bu yana 5,3 milyon kullanıcı ziyaret etti. Mart 2014 yerel seçimlerinde 100 bin, Haziran 2015 genel seçiminde ise 2,1 milyon oy kullanıldı.

Sitede kullanılan oyların partilere göre dağılımından seçim sonuçlarıyla ilgili bir öngörü yapma iddiasında asla olmadık, zira tüm seçmenleri tesmil eden bir örnekleme yapılması söz konusu değil. İsteyen kullanıcı siteye kaydolup oy kullanıyor. Sitenin en yoğun kullanıldığı dönem aday belirleme süreci oluyor – sitede her adayın oy sayısı arttıkça artan güvenlik mekanizmaları olduğu (önce kısıtlamasız, sonra IP kontrolüyle, daha sonra üye kaydıyla, en son SMS teyidiyle) için site bu dönemde aday adaylarının tabadan gördükleri desteği çevrelerine ve parti yönetimlerine “sinyalledikleri” bir mecra haline geliyor.

Bunun yanında siyasetle ilgili bilgileri kolay ulaşılabilir şekilde derledik ve interaktif uygulamalar geliştirdik. 1990’ların başından bu yana genel ve yerel seçim sonuçlarına ulaşmak, bunları iller bazında sosyoekonomik göstergelerle karşılaştırmak mümkün. Önde gelen siyasetçilerin twitter’daki seyri, en son açıklanan anket sonuçları, “hangi partiye yakınsınız” analizi mevcut.

Sitede aday oylamaları dışında en çok ilgi gören uygulama “seçim simülasyonu” oldu. Modül çok basit: dört partinin oy oranını giriyorsunuz, Türkiye genelindeki milletvekili dağılımını gösteren bir grafik ile her ilde en çok oyu hangi partinin aldığına göre renklendirilmiş bir harita alıyorsunuz. Bu çıktıyı sosyal medyada paylaşabiliyorsunuz. 

Seçim simülasyonu uygulamasına bu linkten ulaşabilirsiniz. Haziran 2015 seçimlerinde oldukça başarılı sonuç verdi.

Seçim Haritası verisinden yaptığımız çıkarımlar

Seçim simülatörünün gördüğü yoğun ilgiden hareketle 1 Kasım seçimleri için anketlerden tamamen farklı bir veri kaynağı oluşturabilir miyiz diye düşündük.

Mantık çok basit: kullanıcılar seçim simülatörüne (her zaman değil) ama sıklıkla gerçekleşmesini muhtemel gördükleri oy kombinasyonlarını girerler ve bunun yol açacağı milletvekili dağılımını ararlar. Bilimsel olarak test edilmiş bir teori değil, ama akla yakın bir hipotez. 7 Haziran seçimlerinde bir kez test ettik, 1 Kasım seçimlerinde tekrar test edeceğiz.

Geçen seçimde, modülün uygulamaya alındığı 31 Mart 2015’ten 6 Haziran 2015’e kadar 1 milyon 39 bin 4 partili oy kombinasyonu girilmiş. Partilerin ortalama oy oranları ve standart sapmaları şöyle:

AKP %41,1 (%5,2) CHP %27,3 (%3,6) MHP %16,9 (%2,8) HDP %10,0 (%1,6)

Bu seçimde ise, modülün uygulamaya alındığı 10 Temmuz 2015’ten 16 Ekim 2015’e kadar 366 bin 4 partili oy kombinasyonu girilmiş. Partilerin ortalama oy oranları ve standart saplamaları şöyle:

AKP %39,5 (%5,6) CHP %27,7 (%4,1) MHP %15,4 (%3,9) HDP %12,3 (%3,0)

Sitemiz kullanıcısının genel seçmen profiline göre biraz farklı bir yapıda olduğunu da gözlemliyoruz. 2015 yılı başından beri kullanılan oylardan %41,7’si AKP, %20,1’i MHP, %14,0’ı CHP, %11,5’i HDP, %6,0’ı SP, %3,7’si bağımsız adaylara verilmiş. Yani Seçim Haritası kullanıcıları içinde AKP ve HDP seçmenlerinin oranı ulusal oy seviyeleri oranında, MHP ve SP seçmeni göreceli olarak yüksek, CHP seçmeni ise göreceli olarak düşük. Seçmenler 1 Kasım seçimleri için simülatörü kullandıklarında 7 Haziran seçim sonucunu bilerek hareket ediyorlar. Bu da dikkate alınması gereken bir husus.

Tüm bu perspektifleri değerlendirdiğimizde sitemizin verisinin AKP ve MHP oylarında az miktarda azalış, CHP oylarında ise az miktarda artış olacağına işaret ettiğini söyleyebiliriz. HDP için ise bir çıkarım yapmak zor, zira 7 Haziran öncesi çok düşük standart sapma kullanıcıların simülatörü daha ziyade “HDP barajı geçerse ne olur, geçmezse ne olur” sorusuna cevap ararken kullandıklarını gösteriyor. Bu seçimde HDP oylarının ortalama %12,3 olarak girilmesini bizim sitedeki farktan hareketle HDP oyları %2,3 yükseldi olarak yorumlamak da, 7 Haziran seçim sonucunun altında kaldığından hareketle HDP oyları %0,7 aşağıda olarak yorumlamak da yanlış olur.

Elimiz değmişken tahminlerin zaman içindeki seyrini de inceledik. 31 Mart – 6 Haziran arası günlük ortalamalara baktığımızda AKP ortalamasının %42 civarında başlayıp %40’a kadar inip tekrar %41 civarına yükseldiğini görüyoruz. CHP ortalaması %26’dan başlayıp %28’e doğru yükseliyor. MHP ortalaması %17 civarında göreceli olarak az dalgalanıyor. HDP ortalaması ile %10’un biraz altından başlayıp %10’un biraz üzerine çıkıyor. Verinin bu boyutundan bir sonuç çıkarmak mümkün değil.

Seçim Haritası ile ilgili detaylı bilgileri bu şekilde verdikten sonra anketler, bahis sitelerindeki son durum ve geçmiş seçimlerden çıkarabileceğimiz derslere göz atalım.

Anketler

Elimize Ekim ayı boyunca yayınlanmış 16 adet anket geçti. Partilerin ortalama oyları şöyle:

AKP %42,3 CHP %27,1 MHP %14,7 HDP %12,8

Bu anketleri yapan kamuoyu araştırma şirketleri arasından adları en çok bilinen, uzun zamandır faaliyette olan 8 tanesini seçtimizde ise şu sonuç ortaya çıkıyor:

AKP %41,9 CHP %27,5 MHP %15,0 HDP %12,5

Anketlerle ilgili ilk akla gelen sorun, şu anda Türkiye’nin 10, belki de 15-20 ilinde anket yapılabilecek bir ortam olmaması. Bu şartlarda yapılan anketler en iyi niyetli ve kaliteli şekilde yapılmış olsalar bile partilerin Türkiye çapındaki oy oranını tahmin edebilirler mi? Hep birlikte göreceğiz.

Mevcut koşulların yanında araştırmalarda her zaman karşımıza çıkan kalibrasyon sorunu var. Seçmenlerin “tercihlerini saklama” eğilimi partiler arasında eşit değildir. Siyasi koşullar birkaç seçim dönemi aynı kaldığında bu eğilimler tahmin edilebilir ve sahadan alınan veriler eski tecrübeler dikkate alınarak rafine edilebilir. Artan kutuplaşma ve HDP’nin barajı seçmesi sonrasında kalibrasyonun yenilenmesine ihtiyaç var. Bu nedenle en kaliteli kamuoyu araştırmalarının bile sapma ihtimalinin birkaç yıl öncesine göre artmış olduğunu unutmamak gerekiyor.

İç dinamiklerden kaynaklanan olumsuzluklara ek olarak Avrupa ülkelerinde 2015 yılında yaşanan büyük sürprizler var: İngiltere, Polonya ve Yunanistan’da seçimlere birkaç gün kala son derece güvenilir şirketler tarafından yapılan anketler sonuçlardan çok uzak kaldı. Sorunun katılım oranı varsayımlarının şaşmasıyla ilgili olduğu tahmin ediliyor. Türkiye’de katılımla ilgili bir sürpriz olasılığı düşük, ancak bu tür riskleri de göz önünde tutmakta fayda var.

Bahis siteleri

Bahis sitelerinde de anketlerle yakın oranlar gözleniyor. Örneğin sosyal medyada en çok adı geçen yurt dışı bahis sistesindeki bahis oranlarının işaret ettiği parti oy oranı yüzdesi ortalamaları şöyle:

AKP %41,4 CHP %27,0 MHP %16,2 HDP %12,7

MHP oyları anketlere göre biraz daha yüksek, diğer üç partinin oyları anketlere yakın seviyede öngörülmüş.

Geçmiş tecrübeler

Son olarak akademik çalışmalar ve geçmiş seçim tecrübelerimizden hareketle birkaç tespit yapalım.

Türk seçimleriyle ilgili siyaset bilimi literatüründen hareketle milli gelir büyüme hızındaki her %1’lik değişimin iktidar partisi oy oranına %1-1.5 oranında etki etmesi muhtemel. 1 Kasım öncesi son 12 aylık büyüme oranı 7 Haziran öncesi son 12 aylık büyüme oranına göre %2 daha aşağıda olursa bunun AKP oyları üzerinde %2-3 seviyesinde bir olumsuz etkisi olması mümkündür.

Büyüme oranı rakamları söz konusu dönemden birkaç ay sonra açıklandığından mevcut büyüme hızını bilmiyoruz. Bir varsayım yapmak yerine büyüme hızıyla yakın ilişkili bir ekonomik veri olarak tüketici güven endeksine bakabiliriz. Endeksin bu hafta açıklanan seviyesi 2014 yerel seçimleri öncesi seviyesine göre epeyce, 7 Haziran 2015 genel seçimleri öncesindeki seviyesine göre de biraz aşağıda. Bu veri, AKP oylarında 7 Haziran’a göre sadece küçük bir düşüş olacağına işaret ediyor.

Ekonomik veriler dışında dikkate alabileceğimiz konular da var. Pek çok kez gözlemlenmiş bir vaka, seçmeni “itelemek” ters tepiyor. Örneğin, 17-25 Aralık AKP oylarını düşürmedi. CHP’nin laiklik elden gidiyor teması 2007 seçimlerinde başarısız oldu. AKP kapatma davası AKP oylarını artırdı. Bu sefer itelemeyi iktidar partisi olarak AKP yaptığından bunun AKP oyları üzerinde olumsuz etkisi olması mümkün.

Marjinal, yani sandığa gitme olasılığı daha düşük olan seçmen kategorilerinde AKP payı yıllardır daha yüksek. Ayrıca, 2015 yılı başından bu yana geçmişte AKP’ye oy vermiş olanlar arasında kararsızların oranı diğer partilere oy verenler arasındakine göre biraz daha fazlay. Bu durumda yüksek katılımın AKP lehine çalışacağını tahmin edebiliriz.

Dört büyük parti dışındaki partilerden son dört ayda sonucu etkileyecek bir çıkış, kayda değer bir faaliyet gösteren olmadı. Bu durumda diğer partiler toplamının %4,8’den biraz azalacağını düşünüyorum.

Sonuç

Seçim Haritası verisinden başlayarak partilerin 1 Kasım seçim performansı hakkında genel bir değerlendirme yapmaya çalıştım. Sürç-i lisan ettiysem affola.

Tüm bu veri, tespit ve analizlerden hareketle şahsi tahminim nedir?

AKP %39, CHP %27, MHP % 17, HDP %13.

Bu oy oranlarını Seçim Haritası milletvekili hesaplama modülüne girdiğimizde çıkan sonuç ise şöyle:

AKP 241, CHP 140, MHP 89, HDP 80.

1 Kasım seçimlerinin milletimiz için hayırlara vesile olmasını diliyorum.

1 Kasım 2015 seçim tahminleri için farklı bir veri

Seçimler yaklaştıkça kamuoyu araştırma şirketlerinin çok sayıda anketi yayınlanıyor. Türkiye’de geçmiş seçimlerdeki manipülasyon iddialarından dolayı anketlere güven zaten pek yüksek değildi. Anketleri yayınlayanların tarafsızlığı ve iyi niyeti bir yana, bu seçim öncesinde gergin siyasi ortamın en tarafsız ve kaliteli ölçümü bile zorlaştırması muhtemel – seçmenler siyasi tercihlerini açıklamakta önceki seçimlere göre daha çekingen olabilirler.

İç dinamiklerden kaynaklanan olumsuzluklara ek olarak Avrupa ülkelerinde 2015 yılında yaşanan büyük sürprizler var: İngiltere, Polonya ve Yunanistan’da seçimlere birkaç gün kala son derece güvenilir şirketler tarafından yapılan anketler sonuçlardan çok uzak kaldı.

Türkiye’deki seçimleri ürün yelpazelerine alan yabancı bahis siteleri var. Bu sitelerdeki fiyatlardan anketlere alternatif tahminler yapmak mümkün.

Seçim Haritası ekibi olarak anketler ve bahis siteleri dışında bir tahmin yöntemi geliştirilebilir mi diye düşündük.

Seçim Haritası’nda 7 Haziran 2015 seçimleri için bir milletvekili sayısı hesaplama modülü geliştirmiştik. Partilerin hangi oy oranıyla kaç milletvekili çıkartabileceğini hesaplamak için önceki seçimlerde iller seviyesindeki oy dağılımlarını kullandık. Modül 7 Haziran seçimleri öncesinde 300 bin kez kullanıldı.

Modül çok basit: dört partinin oy oranını giriyorsunuz, Türkiye genelindeki milletvekili dağılımını gösteren bir grafik ile her ilde en çok oyu hangi partinin aldığına göre renklendirilmiş bir harita alıyorsunuz. Bu çıktıyı sosyal medyada paylaşabiliyorsunuz. Bu linkten ulaşabilirsiniz.

7 Haziran seçimlerinden sonra yeniden seçime gidilmesi ihtimali belirdiğinde modülü 7 Haziran seçimlerinin illerdeki oy dağılımlarına göre güncelleyerek tekrar kullanıma açtık.

Google Analytics verilerine göre 10 Temmuz 2015 ile 16 Ekim 2015 tarihleri arasında Seçim Haritası sitesini 317 bin kullanıcı ziyaret etmiş. Bunlardan 95 bini milletvekili sayısı hesaplama modülünü kullanmış. AKP, CHP, MHP ve HDP’nin oy oranları için 366 bin farklı kombinasyon hesaplama modülüne veri olarak girilmiş.

Kullanıcıların modülü kullanırken partiler için muhtemel gördükleri oy oranlarını mı giriyorlar? Açıkçası, emin değiliz. Ancak partiler için girilen oy ortalama ve standart sapmalar oldukça makul görünüyor. Bu nedenle büyük bir kullanıcı kümesinden gelen bu veriyi dikkate değer buluyoruz.

Modüle girilen ortalama oy seviyeleri şöyle:

AKP %39,5 CHP %27,7 MHP %15,4 HDP %12,3

95 bin seçmenin denediğini 366 bin oy oranı kombinasyonu önemli bir veri, ama acaba tahmini yapan kitle genel kitleyle benziyor mi? Maalesef tahminleri yapanlara seçimde hangi partiye oy vereceklerini sormadık, onun için doğrudan ölçemiyoruz. Öte yandan dolaylı bir verimiz var: sitemizin genel trafiğinin partiler arası dağılımını biliyoruz.

Seçim Haritası’nda 2015 yılı boyunca 2 milyon 86 bin oy kullanılmış. Oylar adaylara veriliyor, ancak adaylara verilen oyları adayların mensubu olduğu partilere göre dağıttığımızda şu sonuç ortaya çıkıyor: AKP %41,7 MHP %20,1 CHP %14,0 HDP %11,5 SP %6,0 Bağımsız %3,7

Seçim Haritası kullanıcıları içinde AKP ve HDP seçmenlerinin oranı ulusal oy seviyeleri oranında, MHP ve SP seçmeni göreceli olarak yüksek, CHP seçmeni ise göreceli olarak düşük.

Milletvekili sayısı hesaplama modülüne girilen tercihlerdeki ortalama oy oranı 7 Haziran’a kıyasla daha yüksek olan tek parti CHP. Bu nedenle, site kullanıcıları içindeki CHP seçmenlerinin oranının genel seçmen kitlesindeki CHP seçmenlerine göre daha yüksek olup olmadıklarını kontrol etmekte yarar vardı. Görünen o ki, CHP oylarının yükseldiği tahminini yapan örneklemimiz genel seçmen kitlesine göre daha az CHP seçmeni içeriyor. Tahminin güvenilirliğini artıran bir faktör.

Yaptığımız bu analiz bilimsel bir örneklemeye dayanmıyor, onun için sonuçlara temkinli yaklaşmakta fayda var. Ancak kamuoyuna açıklanan anketler ve bahis sitelerinde oluşan fiyatların yanına üçüncü bir veri kaynağı olarak seçimlerle ilgilenen herkesin dikkatine sunmak istedik.

    

How to make the world a better place right now

The refugee crisis is making headlines around the world every day. Hundreds of millions of people are trying to move, as they see no hope where they are.

There are two parts to the problem: economic difficulties and lack of security.

The security problem in places like Syria, Iraq and Afghanistan is a huge issue that needs to be tackled, but we don’t need to wait for the security situation to improve to address the economic dimension. We can act now.

Rich countries are not ready to take in large numbers of immigrants. For example, at most 2% of the 12 million displaced people in Syria are likely to be granted asylum in Europe. We need to first help people where they are.

World GDP is around $85 trillion. World population is around 7.2 billion. So per capita income across the world is around $11,800. 

Poverty studies and official development goals often count the number of people living on less than $1 or $2 per day. Let’s be generous and pick the larger number: $2 per day. I propose that we adopt a “humanity income” for everyone on the planet. It would cost just $730 per year per person, 6.2% of world GDP.

A 6% global solidarity tax may be a difficult sell, so let’s take advantage of the current state of deflation across much of the world. Instead of a 6% tax on global income, let’s just “monetize” (ie. create/print money) for this amount. Basically a giant step of global “quantitative easing”.

Quantitative easing for the global poor would be structured differently from the recent implementation in the developed world: rather than funding the banks, funding the people directly. We would set up a global system based on mobile devices whereby everyone alive on the planet would receive $2 per day from the central banks of the world.

Given high unemployment and low capacity utilization worldwide, a 6% per year monetary injection distributed equally to all human beings is likely not to make a big impact on world inflation. If it does, all the better – as we would battle deflation, raise capacity utilization and lower unemployment worldwide.

To make administration simple and cheap, we would have no qualifications, no means tests – all human beings would get it without question. Those who feel they don’t need it would be able to give it back to someone they choose in a poor country.

Given where the world stands in mobile technology and financial management, a $2 per day “humanity income” is a real possibility. I say let’s go for it!

Kıbrıs denkleminde çözüm ihtimalini yükselten yeni faktörler var

Kıbrıs meselesi Avrupa’nın çözümü en zor meselelerinden biri. 1950’lerden beri çok konuşuldu, kan da döküldü, ama çözülemedi.

Son aylarda adada çözüm ihtimalinin yükseldiği konuşuluyor, zira güneyde Anastasiades, kuzeyde de Akıncı çözüme önceki liderlere göre daha niyetli görünüyorlar. Ancak bence esas sebep konjonktürdeki önemli değişiklikler: Kıbrıs denkleminde adadaki iki halkı birbirine yaklaştırıp dış güçlerden ayrıştıran faktörler devreye girdi.

Aslında Türk ve Yunan milliyetçilerinin Kıbrıs sorununa bakışı değişmiş değil. Yunan milliyetçilerinin ideali hala Türklerin azınlık statüsünde olduğu üniter bir Kıbrıs devleti. Türk milliyetçilerinin (ki ben de Kıbrıs davasında bu cephedeyim) ideali ise iki ayrı devlet.

Yunan milliyetçilerinin hedeflerine ulaşmak için geleneksel stratejisi Avrupa’nın desteği ile Türkiye’nin mücadele azmini kırmaktır. Türk milliyetçilerinin geleneksel stratejisi ise Güney Kıbrıs’la baş başa kalıp Türkiye’nin cüssesini kullanarak yıldırmaktır. Bugün iki strateji de patinaj yapıyor.

Yunanistan’ın borç krizi, ki Güney Kıbrıs da bankacılık sistemi nedeniyle dahil oldu, hem Yunanistan’ın Avrupa’daki siyasi kredisini ciddi oranda azalttı, hem de Yunanistan ve Güney Kıbrıs’ın Avrupa’ya güvenini derinden sarstı.

Ada açıklarında doğal gaz bulunması Güney Kıbrıs hükümetinin elini güçlendirir gibi oldu, ama enerji fiyatlarındaki sert düşüş yüksek maliyetli deniz altı gaz sahalarının ticarileşmesini kısa vadede imkansız hale getiriyor. Finansal krizden enerji piyangosu ile çıkmak hayal oldu. 

Eş zamanlı olarak Türkiye’de Akparti’nin uzun süren siyasi hakimiyeti Kıbrıs Türkleri ile Türkiye’nin kader birliğini zedeledi. Kıbrıs’taki Türk sağı aşağı yukarı Türkiye’deki CHP çizgisindedir, Türk solu ise derinden Marksisttir ve Türkiye’de karşılığı pek yoktur. Akparti başta Annan Planı’nı desteklese de zaman geçtikçe ile ne Kıbrıs Türk sağı ile, ne de Kıbrıs Türk solu ile frekansı uyuşmadı.

Açık açık söylemek biraz cesaret istiyor, ama samimi olmak gerek: “Ortadoğulu” bir Türkiye, Kıbrıs Türk halkı için Avrupalı bir Türkiye kadar yakın bir “anavatan” olamaz. Garantör olarak Türkiye’nin önemi baki, ama Türkiye’deki siyasi değişimin anavatan / yavru vatan ilişkisini değiştirmesi kaçınılmaz.

Adada müzakerelerin hızlanmasında bu yeni siyasi ve ekonomik faktörlerin en az Anastasiades ve Akıncı’nın yaklaşımları etkisi var. Mevcut konjonktürde hem güneyde, hem de kuzeyde federal çözüm ehven-i şer olarak daha fazla kabul görmeye başladı. Mülkiyet sorununda bir ara yol bulunabilirse bir anlaşma mümkün görünüyor.

Son günlerde Kuzey Kıbrıs’ta mülkiyet konusunda yaşanan hararetli tartışmalar da esasen çözüm olasılığının yükselmesinden kaynaklanıyor - geçmişte herhangi bir anlaşma çok uzak göründüğü için insanlar mülkiyet sorununu “yakın ve acil” bir risk olarak algılamıyorlardı.

Ben şahsen geçmişte zaman federal çözümden yana olmadım. Yan yana, karşılıklı serbest dolaşıma açık ve silasızlandırılmış iki ayrı devletin daha isabetli bir çözüm olacağını savundum. Ama gelinen noktada Kıbrıs halkları uzlaşabilirse federal çözüm neden olmasın diyorum. Hele Kıbrıs anayasası uyarınca Türkçe birleşmiş bir Kıbrıs üzerinden Avrupa Birliği’nin resmi dillerinden biri olursa sadece Türkiye değil tüm dünyanın Türkçe ve benzer diller konuşan tüm halkları için kayda değer bir kazanım elde edilmiş olur.

Bekleyelim, görelim.